Kâşgarlı Mahmud’un Divânu Lügati’t-Türk’teki Haritası (11. yüzyıl)
Haritayı büyütmek için tıklayınız…

Dîvânü Lugati’t-Türk: Türk Dilleri Sözlüğü

Orta Türkçe döneminde Kaşgarlı Mahmud tarafından Bağdat’ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça sözlüktür. Türkçenin bilinen en eski sözlüğü olup, Batı Asya yazı Türkçesiyle ilgili varolan en kapsamlı ve en önemli dil yapıtıdır.

Bir kültür hazinesi olan Divanü Lûgati‟t-Türk, bir yandan 11. asırda söz varlığının genişliğini ve çeşitliliğini gözler önüne sermekte, bir yandan da o dönemde insan ve toplum yaşamıyla, maddî ve manevî kültürümüzle ilgili, ilgi çekici kayıtlar ortaya koymaktadır. Bu bakımdan zamanımızdan yaklaşık 1.000 yıl önce yazılan Divanü Lûgati‟t-Türk, Türkçenin ilk sözlüğü olmaktan öte tarihi ve kültürel başvuru kaynaklarımızın da ilklerindendir. Toplumların yaşam tarzları, dünyayı algılamaları toplumun dilinde de kendini gösterir. Divanü Lûgati‟t-Türk, yaklaşık bir asırdır Türklük biliminin başlıca araştırma konularından biridir. Bu eser, edebiyat bakımından önemli olduğu kadar kültür özelliklerini yansıtması bakımından da değerlidir.

Kökleşik Arap sözlük bilgisi ilkelerine göre hazırlanmış olan sözlük, Kaşgarlı Mahmud’un Türk boylarıyla ilgili ayrıntılı bilgisinin yanı sıra, Arap dil bilimi konusunda da çok iyi bir eğitim görmüş olduğunu gösterir.

Eserdeki Harita
Haritayı büyütmek için üzerine tıklayınız…

Divanü Lûgati‟t-Türk’ün Genel Özellikleri
– 11.yüzyılda yazılmıştır.
– Türkçenin ilk sözlüğü, antolojisi, ansiklopedisi ve dil bilgisi kitabıdır.
– Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmıştır.
– Yazarı, birçok Türk boyunu gezerek derlemeler yapmıştır.
-Sözcükleri güzel örnekleyen atasözleri ve şiirler kullanmıştır. (Bu özelliği, onun, kendinden sonrası için çok önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır.)
– Araplara Türkçe öğretmek, Türkçenin yaygınlığını göstermek için yazılmıştır.
-Divanü Lugati’t Türk 7500’den fazla Türkçe sözcük içerir.
– Dönemin özelliklerini yansıtan sözcükleri barındırır.
– “Karahanlı Türkçesi” ile yazılmıştır.

Kâşgarlı Mahmud